- Trzysta odmian to całkiem pokaźna kolekcja, ale wcale nie największa w Polsce. Powsin ma dwa razy większą i są to odmiany z całego świata. Nasze pochodzą m.in. z Litwy, Łotwy, Estonii, Żmudzi, Białorusi, Słowacji, północnych Czech - mówi dr Paweł Kojs, dyrektor Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Bujakowie.
Znajdziemy tu np. kosztelę, którą prawdopodobnie wyhodowali zakonnicy ok. roku 1590, natomiast na pewno była ulubioną odmianą jabłek króla Jana III Sobieskiego oraz jego żony Marysieńki i wiadomo, że w XVII wieku uprawiano ją w ogrodzie przy pałacu wilanowskim.
- Z pokolenia na pokolenie uprawiana była w przydworskich sadach i tak przetrwała do naszych czasów - mówi dr Kojs.
Dość bogata jest tu grupa renet, z których najbardziej znane są szara i złota, ale jest też ananasowa, angielska, kanadyjska, karmelicka, kurska, muszkatowa, orleańska, poznańska, szampańska, woskowa... w sumie 24 odmian. A nawet szara reneta ma dwie odmiany: francuską i jesienną.
W bujakowskiej kolekcji są też odmiany o nazwach: rarytas śląski, Adam Mickiewicz, księżna Luiza, bursztynówka, antonówka, źeleźniak, ale także jonatan czy papierówka.
- Odradza się zainteresowanie starymi odmianami, które nie zawsze zachwycają najpiękniejszymi jabłkami, natomiast ich smak jest nieporównywalny z tymi, które obecnie można znaleźć na rynku. Wielu szkółkarzy ma więc te stare odmiany w swojej ofercie i tam można je kupić. My natomiast sprzedaży nie prowadzimy. Natomiast co roku kilkadziesiąt sztuk przeznaczamy do rozdania w ramach nagród - mówi dyrektor ogrodu.
Można je zdobyć podczas świąt ekologicznych, weekendowych spotkań z rodzinami...
- Zależy nam na utrzymaniu dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego. Dlatego rozdajemy młode drzewka tych pozyskanych tu i ówdzie starych odmian - mówi dr Paweł Kojs.
Stare odmiany jabłoni ze Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Mikołowie i ich historie
Kosztela. Prawdziwie polska, sarmacka odmiana. Słodka i kapryśna jak królowa Marysieńka, której pomysłowości nazwę ponoć zawdzięcza. Dawniej nazywana wierzbówką. Stare drzewa tej odmiany są spotykane prawie wyłącznie na ziemiach polskich, obecnych i dawnych m.in. Zachodnia Ukraina, Białoruś i Wileńszczyzna.
Charłamowska. Pyszna odmiana późnego lata. Charakterystycznie paskowana, niczym tygrys. I jak tygrys pochodzi ze Wschodu, choć nie aż tak dalekiego. Inna nazwa to sierpniówka. Odmiana rosyjska znana od początku XVIII w. Owoce dojrzewają w sierpniu. Niestety, szybko opadają.
Antonówka. Smaczna i zdrowa. Zahartowana i odporna na warunki pogodowe niczym karny piechur carskiej armii wprost z okolic Kurska. Otrzymana w 1826 roku. Istnieje wiele odmian podobnych np. antonówka półtorafuntowa czy antonówka kamienna’
Papierówka. Cenna odmiana letnia z Inflant Królewskich o skórce w kolorze dojrzewającego zboża. Niecierpliwie każe się jeść prosto z drzewa, a za niepotrzebną zwłokę karze „papierowym” miąższem. Inne nazwy: oliwka inflandzka, oliwka żółta. Wytrzymała na mróz, odporna na choroby, ale niezdatna do przechowywania.
Nie przeocz
Piękna z Rept. Zdrowa i rumiana niczym prawdziwa Ślązaczka, zniesie każdą niepogodę, ale - niestety - każe na siebie bardzo długo czekać, bo swój najbogatszy smak odkrywa dopiero na Boże Narodzenie. Odmiana znaleziona w Reptach (obecnie dzielnica Tarnowskich Gór). Inna nazwa: repty. Dawniej często uprawiana na Śląsku ze względu na długi okres przechowywania, obecnie w zaniku ze względu na dość „przeciętny” smak.
Koksa pomarańczowa. Królowa angielskich jabłek deserowych. Popularna także w Polsce o czerwonych, paskowanych owocach i ciemnożółtym, niemal pomarańczowym miąższu przypominającym w smaku owoce południowe. Otrzymana w 1825 r. w okolicach Slough, gdzie oryginalne drzewo tej odmiany zostało zniszczone przez burzę w 1911 r.
Krótkonóżka królewska. Oryginalna nazwa: ‘Court Pendu Plat’ Jedna z najstarszych odmian jabłoni będąca w ciągłej uprawie. Pierwsze wzmianki pochodzą z 1613, ale prawdopodobnie odmiana ta pochodzi z czasów rzymskich i jest tożsama z tzw. owocem mądrości’ – odmianą jabłoni, która kwitnie na tyle późno, by uniknąć późnowiosennych przymrozków. Owoce bardzo charakterystyczne, ordzawione jak u gruszki, spłaszczone z góry i z dołu o bardzo krótkiej szypułce (ogonku, czyli „nóżce”).
(opisy nadesłane przez Wojciecha Pikułę ze Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Mikołowie)
Zobacz koniecznie
Musisz to wiedzieć
Jak postępować, aby chronić się przed bólami pleców
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?